I pherdi-skala Rusikani invazia andi Ukraina literalno kerdyas i influencia pi saori Ukrainaki populyacia. Tale le riskurya thaj konsekvencii godolenge komuniteturenge saje sas denti andi phari situacia dashtin te ajen but diferentni. Jekh grupa andal chel maj phare grupi, saje si andi but phari situacia ke si rusijaki agresija chaso, si le Rom. Le romane familji, saje anda marimos trebunas te mukhen peske khera si lenge but phares te ajel kerdi i adaptacia ande neje thana.
Pala statistika katar le publikane organizacii, anglal o baro marimos, andi Ukraina trajinas katar 200.000 zji 400.000 Rom, maj but andal lende — andi Zakarpattia thaj Odessa regionurya, thaj aver maj bare romane populacii si ando Donetsko thaj Kharkiv regiounurya, saje kerdile jekhto marimasko epicentro. Anda gadaya phenel o Volodymyr Kondur, o maj baro ando Departamento pi Protekcia Manushengi Chachimata katar o Romano Nacionalno Komuniteto ando Departamento po monitoringo pi nikerimata egalitetoski andi chachimata thaj liberimos, nacionalni minoriteturengi chachimata, politikani thay religiaki dikhimata katar o Ofiso Komisaresko pi manushengi chachimata.
«Anda impakto marimasko — nashtisaras te phenas kiki akanake Rom oficialno aschile andi Ukraina. Si rodimos katar publikane organizacii thaj, ando maj 2022 bersh, andal shel miy Rom kotar o Est, but trade andi Zapadna Ukraina. Anda lende pashe shtar desha-panj desha procenturya ando godova chaso gele ando aver them.
Ages, pala informacia katar publikane organizacii, trinto kotor andal godola kon geletar, risajile palpale ke sas len diferentne motivurya. Gadya si , ages, ke si amende pashe trin shela – shtar shela mij, numaj te phenas orta — trebul te azjukyaras o muntuimos marimasko. Ame gindisavas ke kam ajel o ginajimos le manushengo thaj pala godoja kam dashtisaras te das duma anda gadaya».
Pala godoya kana ajilyas o baro marimos, romane organizacii trebunas te thon pesko fokuso pe l humanitarno aktiviteto. Kache motholpe andaj azjutimata manushenge saje si nashle thaj manushen saje si andal aver forurya, andaj azjutimata te ajel deno thaj ando o hamos, draba andel thana saje si but pasha j zona marimaski, anda saporto le manushen saje si andi armata thaj ando civilno trajo. Tale ando maj but aktivno drom trebul pe te ajel kerdi i buki andre ande l Romane komuniteturya.
But romane familiji trebunas te mukhen peske khera andi marimaski zona thaj te vazden pale pesko trajo ande l neje komuniteturya thaj ande l aver thema. Thaj si gadaya but maj phares te keres kana ni arisel tu edukacia, dokumenturya (lila), thaj kana san andi konstantna presia katar diskriminaciako attitudo.
«O marimos kerdyas baro efekto pi godoya sar dikhen pes le Rom sar kotor la Ukrainako societetosko. Ame dikhas sar amare chaje marenpe — but — si but zjalya ke but risayon mule. Thaj gadaya si but importantno.
Gadaya sikajel ke i Romani nacia si le Ukraincurya, thaj saore kerde gadaya definicia peske. Maj but andal familiji aschen andi Ukraina, thaj i godola saje geletar — but anda lende risajile. Le zjuvlja dashtin te ajen thaj te zjyantar palpale, tale on si le kache, lenge mursh si kache. Le famìliji aschen kache».
I maj baryake andi publikani organizacia «ROMEN» katar regiono ando Donetsko, thay mediatori fundaciako «Chirikli» Radake Kalandia trebulas te mukhel pesko kher. I organizacia «ROMEN» kerel buki ando regiono ando Donetsko katar 2003 bersh, kerelas buki puchimasa ande humanitarti thaj socialni problemi. Mashkar aver, i maj bari andi organizacia ajzutilas manushen, saje mukhle peske khera thaj ajile ande aver forurya, thaj maj angle korkori mukhlyav pesko kher thaj gelyav ando aver foro.
«Me lem te kerav buki ano regiono ando Donetsko katar 2013 bersh. Katar 2014 bersh i ame azjutisarasas le manushen saje sas ando drom pi aver than ando godova chaso — azjutisarasas len te zjyal lengi adaptacia ando neo than, tale le manushen ni trebulas gadaya zurales.
Inke ame kerdyamas buki avryasa puchimasa: te ajen kerde le neje dokumenturya, dasas humanitarna azjutimata kana sas o kivodo, dasas higienake produkturya kana sas o kovido, thaj kerasas buki te baryol i zjanglimata ando komuniteto. But so sas kerdo ando amaro regiono».
La Rada peske familijasa trebulas te mukhen o Ugledaro ando 20-to Marto 2022 bersh. Ando godova chaso o Ugledaro sas andi zurali impushkimata katar avionurya, raketne sistemurya thaj artileria, thaj i ukrainaki armata nikerelas o foro te na schyolpe i armata le rushengi.
«9 manush gele: munre chavore, phral munre dadesko duje chavorenca, leski romni pi rolako stulo. I munri amali saji kerelas buki ando Oschadbanko, thaj lako tsino chav. Ame gelyamas 9 manush.
Ajilyamas ando Uzhhorodo thaj o angluno than kaj ame beshlyamas — sas o than, sao kerdo le manushenge saje mukhle peske khera aj ajile ando aver foro- oche beshlyam 9 chon».
i maj bari partya andal Rom saje kerdile andrune nashle manush sas primisarde ando Zakarpatsky regiono. Kache le publikane organizacii piterde shelturya, thaj varekon beshelas ande lokalni romane familijenge khera. O trajo le romengo kaj sas thodine zorasa te zjyan ande l aver regionurya, parosajilo zurales. Kana i si le inicijativi katar publikane organizacii, mashkarthemeske organizacijii, thaj azjutimata komunitetoske, tale i diskriminacija Romengi vazdinyajili, barilyav, ande varesaje thana. Le manush maladyon prejudiciosa, pharimasa kana on kamen te arakhen buki or kana kamen te arakhen than te trajin.
«Gadaya situacia kerdyas baro impakto i po sastimos, gindimata, thaj generalno, pe l saore amare trajoske sikuacii kaj kerdyonpe. Ame gelyanmas numaj jekhenca valizenca, sas but phares, thaj ame ni pakyasas ke gadaya dashtil te kerdyolpe, ke ame samas ando amaro foro kana sas o ATO-sko chaso — nas nich sireni, nas khanch, tale ame zjyanasas ke o Donetsko si 60 kilometri maj dur, thaj i Marjinka — si 30 kilometri maj dur, thaj dikhlamas vsya so guryalas ando Novotroitsky. Numa ame ni gindisajilyamas ke gadaya kam ajel ando pherdo mashtabo.
Anda godoya, sas kerdo baro impakto. Anglal, le komuniteturenge si le but phares te dikhen tu sar manush, tu kam ajes sajekh sar manush sao si naj andaj lengi lokacia… Le manush dikhenpe faktosa ke i diskriminacia but vares vazdinyajili, tale sar me gindima, o marimos trebulas te kidel le manushen, te ajen ande k than, tale kerdilyape aver felo.
Kana kerenas evakuacia le manushengi katar o Donetsk regiono, mange zvoninas, dyamo kana me simas ando Uzhorodo — le manush zjeluinas pe, ke len ni lenas andel evakuacijake trinurya, thaj phenenas lenge ke «naj thana», » zjyan korkoro oche». Le manush nashtinas te zjyantar otsar , godola kon arakhle benzina — zjyanastar, but manush aschile oche. Anda godoya, si zjalya ke i pherdi-skalaki invazia kerdyas but baro negativno impakto pel Romane familiji».
Ando chaso kana zjyal o baro marimos sas kazurya kana le Romen ni mukhenas te beshen ande l kolektivni centrurya, tale i ni denas i humanitarna azjutimata, sar phenen le manush saje keren buki andi protekcia pi manushengi chachimata . But vares le Romane komuniteturya aschen andi izolyacia thaj si len tsino akseso pi informacia anda saporto sao dashtil te ajel deno, anda soste si lenge maj phares te primin i azjutimata or te ajen andel programi pi krizaki reakcia.
Inke si registracia kana sas kazurya disriminaciake kana kamenas te len than te beshen. Kana bari familiija andal manush saje mukhle pesko foro thaj ajile ando aver foro te arakhen than te beshen, but vares len ni den len than, ni mukhen len numa anda godoya ke i familija bari or si but chavore andi familija, phenel i Rada Kalandia. Gadsaje situacii phenen anda godoya ke prejudicio andal Rom inke aschel sar problema, i ando chaso kana o ukrainako societeto trebul te ajel chel maj zurales ande k than.
«Si but phares romani familijake te arakhel than ande l hostelurya. K chon palpale zvonisarde amenge volonterurya anda Lviv thaj puchle amen si amen than zjuvljyake shtarenca chavorenca, oj beshelas po vokzalo. Me phendem ke si than, thaj puchlem si chaches than ando Lviv, ke me zjyanav ke trebul te ajel. «Tume zjyanen ke le Romen ni len,»- phende mange. Anda godoya ame trebulas te bischaras loje katar o Lviv ando Mukachevo te dashtil gadaya zjyuvli te lel o lil po trino thaj te ajel kache amende.
Thaj si but gadsaye kazura, le Romen ni kamen te primin nitch ando jekh than. Kana i familija puchel andaj edukacia lengi chavorengi, sa gadya phenen «naj amende thana». Gadsaji praktika sas amen ando Mukachevo — ando godova chaso sas amen 8 IDP chavore, ame kerdyam kontakto shkolasa, saji si ando foro, amenge phende «anen le сhavoren, kam dikhas sar on priinpe, si le on uzje…».
Importantno si te phenas andaj signifikanta korkoro-organizacija saji sikade le Romane publikane organizacijii andi Zapadna Ukraina kana ajilyas pherdi-skalaki invazija; katar le anglune gesa, on denas humanitarna azjutimata ando organizuime drom: paketurya hamosa, higienake produkturya, tato hamos, draba, thaj but aver.
«Ame dikhlyam, personalno kerdem i konkluzia, ke numa ame korkoro azjyutisaras jekh avres, but phares si amenge.
Andi gadsaji situacia, kana amaro them si ando marimos,amen trebul te keras jekhipe, ke amare romane chaje gele te marenpe pala Ukraina thaj but anda lende akana keren i protekcia ando amaro them. Numa o societeto, si zjalya ni primil ke le romane chavore si zjunde thaj kamen te trajin, kamen te azjyutin peski familija te aschel zjundi, Romane familiji kamen peske chavoren te ingeren ando aver them katar le thana kaj si but phari situacia, ke i on kamen te trajin.
Dikhen saji kerdyolpe i situacia — o marimos kerdas baro impakto, ni kerdas jekhipe andre andi nacia, numaj kontra — kerdas maj nasul i situacia».
Le publikane organizacijii, sajen den saporto le mashkarthemeske partnyorurya, parcijalno azjyutin te lachyaren le problemi. On keren humanitarne thaj edukaciake projekturya, den juridikani thaj psihologikani azjyutimata, thaj azjyutin te len bukyate.
«Amen sas amen projekto Ombudsmanoske Ofisosa, Evropako Konsilosa. Ame kerdyamas identifikacia 304 bi-dokumentuime manushen.
Ando jekh chaso, 158 manush dyamo sas dokumentuime — gadava sas i o angluno pasporto kana o manush arislyav 18 bersh, oche sas gadaya kerdo pala j identifikacia manusheski; gadala manush dashtin te len le lila kana nakhajen o kris, sajen nas len khanch — ni sertifikato po arakhadimos, detod nas len lila thaj registracia nich ando jekh than. Si but gadsaje manush thaj khanikas naj intereso anda lende».
Numa te ajel kerdi i korkoro organizia naj dosta. I problema diskriminaciaki le Romengi dashtil te dikhel pe sar ando lokalno thaj i ando nacionalno than, sar i ando sakogesesko atitudo katar o societeto. But vares, le predrasude si but zurales fundone, ke kerdyon sar partya ande l obichni interakciji mashkar le manush — ano sakogesesko trajo, pi buki, or andi shkola.
«Aj kana ni kam ajel legislacia, thaj me sadijekh phenav anda kriminalna nakazjiimata pi diskriminacia, gadala kazurya sadijekh kam ajen katar reprezentanturya statoske, reprezentanturya katar diferentni strukturi, thaj katar o societeto.
O stato pel thana sikajel pesko atitudo sao dashtil te na ajel ando korektno drom ando atitudo varesajenge nacionalni minoriteturenge. Akanake me beshav ando Mukachevo, kache si chel maj baro Romano kampo naj numa andi Ukraina thaj i andi Europa. Thaj tume ni kam pakyan, saji chorimata si kache , le manushen naj paj ando beshimasko than. Thaj gadaya akanake naj anda ATO or pherdi -skalaki invazia — le manush trajin gadya.
Akyaren, korkoro le statos naj intereso gadava nacionalno komuniteto te trajil maj mishto. Thaj i o societeto del saporto pi vsya gadaya, ke naj nakazjimata kana keren gadya. Vsya trebul te ajel kerdo po statosko levelo, amen trebul amen reprezentanto ando statosko than, ou te kerel i prezentacia thaj te buglyarel interesurya andal Rom. Bi gadaya le reprezenturenge si but phares.
Naj saore romane familiji zjyanen ke si romane organizaciji, o flago, varesao svenko. But so dyamo si kerdo po statosko levelo, thaj anda gadaya le Rom ni zjyanen, ke on ni pakyan statoske demult».
Ande l but komuniteturya aschel bari problema ke Romane familiji si andi izolacia. On but vares trajin separatno avrendar manushendar saje trajin pashe, or trajin ande l thana saje si dur, or andel thana saje si ando muntujimos beshimaske thanendar. Sar rezultato, le Romen si len tsino akceso pi kvalitetna edukacia, akceso pi medicina, thaj publikane servisurya.
«Sar egzamplo, kana phenas anda Mukachevo, le Rom trajin andi bari izolacia katar o societeto. Le chavore nashtin te phiren ande l sekcii, nashtin te zjyan andi aver shkola, si le numa jekh andi saji on dashtin te phiren, tale kana dav duma lenge familienca, on phenen ke godoya shkola ni del lachi edukacia, anda godoya ni kamen te zjyan oche. Naj motivacia le chavoren.
Kana ame dikhasa aver themeske reprezentanturenca , on puchen star le manush katar Zakarpattia (Transkarpatia) saore geletar ande l aver thema .Taj me sigo akharav len ando beshimasko than te dikhen sar trajin le manush. Len si len pesko marimos, akyaren — on ni dikhen paj, len naj le khera — on korkoro keren le khera sosa thaj sar dashtin thaj oche i trajin po 2-3 familiji, len naj le documenturya, naj len edukacia, anda gadaya on si phangle. Kana me ajilem kache thaj dikhlem gadaya, me simas ando baro shoko. Donetsko si but diferentno kotar i Transkarpatia, amende naj beshimaske thana ande saje trajin kompaktno, amende si droma pe saje trajijn le Rom kompaktno ande khera. Ame trajisarasas pashe le thaneske manushentsa, ame samas amala. Tale kache — zjyal pherdi segregacia — phandade o komuniteto, le manush ni zjyanen sar on trajin, numa zjyanen le stereotipurya «Numa te ajen len le chavore thaj te len loje pa gadaya», tale chaches si i situacia gadsaji ke but manushen naj dokumenturya (lila) aj gadala chavoren naj so te han anda godoya ke la date naj dokumenturya (lila) thaj khonik ni kamel te azjyutil la te ajen kerde lake lila».
Si inke aver problema saji si phares te lachares korkoro – gadaya si i kompensacia pe hasarde khera pala rezultato marimasko.
«Si but manush, kana ame phenas andal manush saje geletar katar pesko foro ando aver, saje aschile bi lenge khera. Naj saorende si kerdi i chachimata po kher — gadaya si chel maj bari problema Romende. On kinen o kher or den le o kher, i on ne priin pel dokumenturya(lila). Anda gadaya akanake, kana le manush hasarde peske khera, si problema te primin i kompensacia po likhyardo kher thaj te kinen peske neo.
Le manush thodine zorasa te phiren paj lumya, but manush zjyan ande l aver thema, tale oche, akyaren – len naj le edukacia, lenge si but phares. Kana o manush nashtil te tchitil aj te skriil pi ukrainaki chib, ajel ando aver them, ou ni akyarel ke trebul te zjyanel i legislacia aver themeski ke ou ni zjyanel so si gadaya. Anda gadaya si but kazurya kana phiradyon ando agresivno drom Romenca, aj le manush ni akyaren ke le Rom ni kerde khanch nasul , len naj le edukacia, zjyanglimata».
Si but bugle stereotupurya andal Rom, tale korkoro le manush katar o Romano societeto si getime te ajel i parojimata. On kamen te ajel len i edukacia, te keren buki, te ajen maj aktivni ando trajo ando pesko komuniteto thaj ando trajo peske themesko.
«Me dashtiv te phenav orta — on kamen gadaya. Me kache dyamo duj aj jepash bersh kerav buki le manushentsa. On kamen i te keren buki i te sikyon. Le manush kamen te ajel len o akceso pel saore socialni servisurya, kamen te trajin sar saore, tale si zjyalya, ke naj gadaya».
O Themesko Serviso Ukrainako pi etnopolitika thay liberimos konsciencako phenel ke le Romen andaj Ukraina trebul naj numay materialno saporto tale i sistematikani parojimata, saji del len te trajin ando digniteto, te ajen sar pherde membrurya ando Ukrainako societeto thay te ajen partya ando tolerantno komuniteto. Reprezenturya katar themesko serviso phenen ke zumajen te den peski reakcia ando rapido drom kana ajel lende puchimata katar komuniteto, te den azjutimata thay saporto te ajen lacharde le problemi. Numaj, te ajel maj but sistematikano drom, «trebun resursurya, saje maj but si dene pi defensia thaj o sekuriteto themesko.»
Dekana lyas te zjyal o marimos ando pherdo drom, evropake thema primin le nashlen manushen andaj Ukraina, den len thana te trajin, humanitarna azjutimata thaj shaipe te trajin ando nejo trajo ando sekuriteto. Gadaya si but baro saporto, pala sao i Ukraina but naisarel le mashkarthemeske partnyorenge thaj themenge saje piterde peske udara godolenge kon si afektime pala marimos.
Numaj, i ande l aver thema, le Rom, saje nashle varekana nakhajen i diskriminaciasa: shaj te na den len khera, nasul atitudo bukyate, phenel o Volodymyr Kondur, o maj baro po departamento andi puchimata pi protekcia chachimaski le manushengi i andal Romano nacionalno komuniteto . Gadsaje kazurya sikajen ke i ande l thana kaj del pe i protekcia, le Romane komuniteturya but vares nakhajen pharimata thaj trebul len maj but saporto.
«Gadsaje kazurya sas skriime. Ame keras kooperacia, te vakeras ando konteksto Ofisosko Komisariako thaj publikano sektorosko, del pe i informacia jekh avreske, varekana le publikane organizacii den amenge lenge raporturya.
Thaj gadya, o Fondo «Chiricli» kerdyas rodimos, oche sas skriime kazurya ande diferentni thema andi Evropa kana lyas te zjyal i migracia. Gadala sas Ruminia, Moldova, Chehia thaj varesaje aver thema, kaj sas registracia pel diskriminaciake kazurya po nacionalitetosko fundo. Gadaya nas ando sistematikano drom, tale sas.
Gadaya sas andi relacia maj but pala khereski puchimata, kana ni kamenas te den than Romane familijenge andaj Ukraina, dikhenas ke gadala sas Rom thaj on denas thana maj but godolenge, kon ni myalas Rom, te phenas ando gadsao drom.
Sas inke aver kazurya, numaj kache maj but anday socialna partya, kana lenas le chavoren katar romane familiji. Tale, oche trebul te akyares maj but palal cirkumstance, te las ando ginajimos i legislacia evropake themengi, ke on priin but maj zurales pala chavorengi chachimata. Kache amende inke dashtin te den shanso te lachardyol i situacia kana o chavoro ni phirel shkolate or vareso aver, atunche andi Germania si but klaro thaj delpe i definicia i kana dihkenas ke zjeluinas pe ke le dada thaj deja nashtinas te sikajen statiske ke priin pala chavore, sikaenas len sar trebul te ajel orta — ajenas thaj lenas le chavoren. Numa gadaja ni phenel ke godoya si diskriminacia — kache phenelpe maj but anda godoya dekiki zurales tut trebul te sikajes pativ gadalenge zakonurenge ando aver them».
O Mykhailo Bilyavsky si yuristo, phenel andal kazurya diskriminaciake pel Rom andaj Ukraina ande l aver thema. Ou si reprezentanto katar nashle manush andaj Ukraina, partikularno katar le Rom saje trajin andi Bavaria.
«Katar o 2022-to bersh, me kerav buki nashlenca manushentca , mashkar lende si i Roma, save beshen andi Bavaria. Ando 2022-to bersh, efta desha procenturya 70% andal nashle manush andel kampurya sas le Roma thaj Sinti. Akanake andi Bavaria trajin pashe 4 mij Rom. Maj but andi Bavaria ajile katar Transkarpatìa, Odessa, Cherkasi thaj Kyiv regionurya».
Pala mashkarthemeski chachimata, saoren le manushen si egaliteto andi chachimata thaj posibiliteto, numa andi praktika but vares dashtil te ajel i garadi diskriminacia. Sar rezultato, formalno egalutne kondicii naj sadijekh kerdyon sar sa k felo realno posibiliteto saorenge membrurenge ando societeto.
«O migraciako serviso thaj i policia ni keren distinkcia le nashlenge manushenge saje si andi Germanìa pala nacionaliteto, ke gadaja si i diskriminacia. Tale si garadi diskriminacia taj on alon le manushen.
Pala i mashkarthemeski protekcia saji si deni le manushenge andaj Ukraina, mashkar lende si i Roma, on si andi temporarna protekcia, gadava si i o paragrafo bishta shtar 24. Pala gadaya saore le nashle manush dashtin te primin socialo azjutimos — panj shela 565 evro pel bare manush aj dui shela ai epash 250 evro — po chavoro. Saori familija or manush sae ajen korkoro den len kher, medicinaki azjutimata, chachimata po sikimos: pel chavore — shaipe te phiren andel chavorengo sado, tsino sado — chel maj tsinenge chavorenge, thaj le barenge — te pheren pe integraciyake kursurya.
Gadya si standartna programa saorenge nashlenge manushenge, tale ame dikhas, ke Romenge naj egalitetno etitudo, kana, sar egzamplo, ajen te dikhen i kvartira i Romani familija thaj ukrainaki familija , may but shaipe den pel ukrainaki familija. Inke, but mangen katar ukrainake familiji te den rekomendacia katar o angluno (arendo) kherutno, numa sar te len gadova lil, kana on numaj ajule andai Ukraina. On inke mangen deklaracia po chyoto, numa saji deklaracia dashtil te ajel kana naj len khanch?».
Godola familji saje nashtin te len kher and Germania, trajin andel kampurya nashlenge manushenge zji godova chaso kana lenge den o socialno kher- ando hostelo or socialno apartamento. Gadava processo dashtil te zjyal katar 1 chon zji 2 or 3 bersh, le condicii andel kampurya nashlenge manushenge — si inke aver problema, phenel o Mihaylo Bilyavskiy.
«Si dujtoyarusni paturya, aj inke shaj te den hamos oche, aj akana dyamo ni maj keren gadya, thode I kuhnya aj saore manusha shay te kiraen korkoro»
Nashlenge manushenge si phares te arakhen buki ande aver thema. I o Mihaylo Bilyavskiy korkoro nakhadyas i discriminacia saji sas po nacionalno fundo.
«Me korkoro gadaya nakhadem. Me muntuisardem migracionni kursi, gelem pi internship or stazjuvannya aj mange kerde proposiciya pi buki ando baro socialno departamento pel manusha. Aj kana me nakhadem saore etapurya saje trebulas me te nakhav — sas duj konkursanturya – me aj o nyamco — mange pi komissiya phende «tu san Rom, soste tuke trebul i buki?». Tale me gakyardem, ke pala godoya, kon phendyav , dine dogana anda gadala gorbe, aj man ni lene bukyate — lene le nemcos bukyate».
Le Rush si aktivno involmirime ando atitudo diskriminaciako pel ukrainake manush ande aver thema, on byglyaren i holyaki chib, manipulativni narativurya aj huhamni nejimata, keren maj zurale negativni stereotipurya aj phagen i solidarnost mashkarthemesko komuniteturengo la Ukrainasa.
«Kana denti andel 2022-2023 bersh ame dikhlyam ando soсieteto aj andel statoske manusha toleranto respecto, tale akana ou parosajilo anda godoya ke «tumende si voyna ( marimos) andi Ukraina», amende lene te keren maj but o hamos, gazo, o sveto», anda tumende si i voyna (marimos) andi Ukraina».
Tale kamav te phenav, ke gadaya si Rushikani propaganda, saji sili buglyardi katar Rushikane nyamcurya saje trajin andi Germania. Kache si thodini but zurali propaganda. Ame dikhas videorya thaj posturya ando socialni netvorkurya , buglyayol o narativo ke «anda marimos andi Ukraina, saoro o trajo andi Evropa parosajilo».
Amen inke dikhas ke kana o chavoro kamel te phirel andi chavorengi skola — oche si than, numa on ni kamen te len le chavoren, on ando piterdo drom phenen «Zigeuner», numaj amen zjyanas ke gadava alav ni den te ajel phendo andi Germania, tale si manush saje utilizin les».
Le Rom andaj Ukraina sikaen ke on sile chache patrioturya bi te dikhenpe saore humanitarni thaj socialni problemi, saje kamen te den protecija pi phuv ande k than saorenca Ukraintsurenca. On zjyan andi aramata po fronto, keren volonterstvo, aktivno keren buki ando publicano sectoro, aj den azjyutimos godolenge kon silo phaglo pala marimos.
Thaj marimaski influenzia si but bari pel Romane comuniteturya i gadaya dashtil te ajel akyardo. Gadaya si vulnerabilna socialna grupa saji tradicionalno nakhajel phanglimata pi chachimata.
But vares on nakhajen dukha naj pala godoja ke kerde vareso naj orta or lene nasul decizie, tale anda godoya ke si cirkumstancii avryal pe l saje len naj influenca. Anda godoja marimaske konsekvencii po romano komuniteto trebun le specialna atencija thaj saporto katar o them taj o societeto.
Mashkarthemeske obzervatorya taj Evropake aktivisturya, pa aver partya phenen ke o nacionalno plano po sastyarimos andi Ukraina akanake ni lel andi ginajimata but problemurya sae si andi romani populacia.
Le Romenge , sar i Ukrainsurenge si kritichno importantno te ajel chachi thaj taj inkluzivna rekonstrukcia pala marimos . Gadaya trebul te ajel naj numa i rekonstrukcia pi godoya so sas phago, tale i ajel deni tele i sistematikani diskriminacia taj te aen kerdo egaliteto andel shansi diferentne segmenturenge andi populacia.
Andal Rom sae andel saore ges sikajen ke ke on sile jekh partya katar o Ukrainako sosiiteto thaj on den peski kontrubicia ando marimos ando jekh than thaj te ajel i viktoriya maj pashe, ashunen ando neo viposko ando projecto ando jekh than katar Publikano Radio thaj Radio «Chiriclo».
Подкаст створено за фінансової підтримки Європейського Союзу та Ради Європи. Його зміст є виключною відповідальністю авторів. Погляди, висловлені в цьому подкасті, жодним чином не можуть тлумачитися як такі, що відображають офіційну думку Європейського Союзу чи Ради Європи.