Sar te zjyanes ke gadaya si i holyaki chib

«Оn сhoren», «ni keren buki», «trebun te ajen dene avri» — gadsaje frazi andal Rom tume dashtisarde te ashunen but vares ando sakogesesko trajo gorbimata, tchitisarde ande komentarii, ande telegramoske kanalurya, thaj i andi nejemata. Numaj palal gadala alava – naj numaj i holi thaj nasul generalizacii. Gadaja si i holyaki chib. I chib saji kerel maj tele, schudel, thaj saji dashtil te kerel te ajel i violencia, dukh.

Gadsaji phenimata — naj i kritika or liberimos alajesko. Kana phenel pe andal peske gindurya ando libero drom gadaya ni del i chachimata te ajen dene maj tele aver manush pala lengo nacionaliteto, arakhadimos, gendero, religia, orientacia, or aver harakteristiki.

I holyaki chib — si o maritor, sao vazdel le konflikturya thaj kerel te hasayol pakyajimos mashkar le manush. Oj kerel i divizia mashkar «amare» thaj «aver», «kaj aver» – si nasul. Gadsaje gorbe keren but bari dukh: varekana zorasa thon le romane familije te garajen pesko identiteto, le chavoren – te lazjyan anda pesko arakhadimos, thaj o societeto – te hasarel pesko manushikaimos.

Sar te zjyanes ke gadaya si i holyaki chib, thaj ame, saore po pesko than, sar dashtisaras te keras resistencia, phenel o Juliano Kondur romano aktivisto pi manushengi chachimata, eksperto andi mashkarthemeski chachimata thaj chachimata minoriteturengi.

«Holyaki chib – si varesaje gorbe, zjesturya, image or simvolurya saje dashtin te keren maj tele o igaliteto manushesko or igaliteto pi grupa manushengi pe diferentno fundo: etnikano, religiyako, lingvistikano, orientacia thaj aver.
Kana ame phenas andal Rom maj but si o puschimos ando etnikano fundo. Te las andi ginajimata i phari socialno-ekonomikani situacia le Romengi, but vares gadala bukya dashtin te ajen phangle.

O historikano konteksto si phanglo amaryasa poziciasa, saji dashtil te akhardyol “aver”. Ande Evropake societeturya, but vryamya, le rom sas primisarde sar “aver”, sar manush sajende phirado trajo avresa trajosko dromesa. Thaj i ande aver generaciji gadaya historija ni hasajili thaj kerdyav influencia pi godoya sar le Rom korkoro priin pe peste thaj akyaren».

I holyaki chib dashtil te ajel piterdi or garadi. Oj dashtil te ajel ande l diferentne formi: askornimata, insuturya thaj denimata maj tele («on saore si chor», «trebun te ajen dene avri, thaj aver»), negativni generalizacijii («le Rom sadijehk choren»), iniciacia te ajel i diskriminacija or violencia, nasul shuguimata, or memurya, dehumanizacija. I holyaki chib naj numa askornil, kerel insulturya, oj kerel o fundo pi violencia thaj diskriminacia, thaj shaj te kerel justifikacia akturenge pi violencia.

«I holyaki chib dashtil te ajel ande l diferentne forme: kovli, mashkaruni thaj zurali, kana akharen violencia or darajimata po trajo. I kovli forma maladyol but vares . Gadaya si anda varesaji shuguimata, anekdoturya, thaj deklaracie, saje le manush utilizin thaj varekana ni gindinpe anda godoya ke gadaya normalizuil gadala bukya ando publikano diskurso. Naj man jekh recepto sar oj te ajel hasardi orta. Me gindima ke saore manush konsentosa akyaren gadala bukya thaj gindiin pe so on den duma».

O historikano konteksto kerdas bari influencia pi formacia holyaki chibaki ando societeto. Ame maj anglal phendyamas ando genocido Romengo thaj o atitudo ando Sovjetikano chaso ande detalurya ande anglune epizodurya podcasturengo. Tale, o anti-Romano sentimento arakhadilo but maj anglal — anglal dekana 20-to shelbersh.

«But chaso andi Evropa katar 14-15 shelbersh, pi phuv Ukrainaki ando 15-to shelbersh, le Rom trajinas pi gadala teritorijii thaj sas zanaturya. On dashtinas te den varesao serviso, kerenas but buki peske vastenca. Le zjuvlya impletinas koshurya, kerenas varesaje aksesuarurya. Le mursha sas maj but kovache. Varesaje andal gadala profesii si parcijalno i ages.

Sar dikhenas len aver manush dashtisaras te arakhas andel zakonurya saje sas ando godova chaso. Andi Evropa ni denas le romen te den duma pi lengi chib, te nikeren phirado trajo. Sas praktiki kana lenas Romane chavoren andal lenge familiji atunche on te baryon ande familiji katar aver etnikane grupe, saje sas maj but andre ando o trajo societosko. Gadaya sas inke ando Polska-Litvaniako chaso. Tale ande maj moderna lumya gadaya sas andi Finlandia kshelbersh anglal. Gadaya praktika sas kerdi te baryaren le Romen ando aver drom, te ajen asimilisarde, te kerel len maj but kondicionalno «civilizuime».

Vsya gadaya oglindisardyape pel Rom. Gadaya oglindisardyape pi phanglimata comunetotski, thaj kerdyas gadya ke ni pakyanas avrenge».

But shelbersh, saore historikane procesurya sas akompanime idejasa, ke le Rom trebun te parojen pe — te ajen «sar savore». Bi te dikhelpe o fakto ke le Romengo arakhadimos si andaj India, len sadijekh mangenas te primin Evropako trajosko drom, te mukhen peske tradicijii thaj kultura. Palal gadaya si but fundono pakyaimos ke jekh grupa manushengi si «maj lachi», «maj bari» dekana aver. Gadava gindo kerdzilas sar baza diskriminaciaki thaj holyaki chibaki.

«Katar o periodo Nacional Socializosko, dashtisaras te dikhas i dinamika sar sas utilizirime i propaganda te zjyal i promocia varesajen narativuren: jekh rasa sas thodini sar maj bari dekana aver, jekh etnikani grupa sas thodini sar maj bari dekana aver.

Gadava periodo si importanto ando historichno konteksto te akyardol pe sar le politiki andi relacia pel Rom thaj Bibolde kerdile nacionalne zakonurya. Gadaya sas pe so zjyalas i promocia katar autoriteturya ando godova chaso thaj saportime manushendar.

Godova portreto avresko, savo kerdyolas inke katar o Dujto Lumako Marmos chaso, si zjalya, gelyas but zurales ando fundo. Gadala echurya inke i akanake ashundyon ande diferentne societeturya. Sigurno, si baro progreso, thaj ame dyamas maj dur fundone stereotipurendar andal Rom, saje si maj but ando negativno konteksto, tale varekana i le pozitivni stereotipurya keren buki kontra komuniteto».

Gadja ashundel pes jekh Rromano proverbo: «Sikjo avrestar gogi, taj kiri na hasar»

Le pozitivni stereotipurya si generalizuime imagina andal varesaji grupa manushengi, sajen si le «lachi» or «atraktivna» nikerimata, tale sajekh aschen simplifikacii. On dashtin te ajen dikhle sar lache, numa on phanden le manushen, ke on keren individualiteto ji varesaje naj but harakteristiki. Andal Rom, andi publikani fantazia si but gadsaye imadjurya, saje but vares si romantizuime thaj den i visia numa opral.

«Sar egzamplo, ke saore le Rom si muzikanturya, dashtin te khelen mishto. Varekana gadaya dashtil te phandel le manushen ande godoya so on kamen or andi dashtimata. Sar egzamplo, kana on alosaren o drom andi tehnikani profesija maj but dekana te ajen kreativno manush. Zjyanav ke le manush maladile gadalasa ke si varesaji bi — akceptacija thaj majbut barierurya».

O Sovjetikano periodo kerelas maj angle stereotipurya andaj Romani populacia. Ando godova chaso le nacionalne komuniteturenge denas posibiliteto te sikajen pes, tale ando but kontrolyo thaj ando drom ke sas zurales alosardo so te sikajen. But vares le Romen sikajenas andi prizma «manushengo kolorito», sar vyaselo muzikanturya, sar le manushen saje khelen or sar manushen saje si pashe naturasa. Gadsao imajo sas lacho oficialna ideologiake: ou kerelas o akcento pe «amalalalimos manushengo», thaj ni mukhelas te mothon andal chache problemurya — diskriminacia, chorimos, phanglimata andi edukacia or po akceso pi buki.

«Bi te dikhelpe gadaya, kulturake centrurya nikerenas but importantno rola Romenge andi Sovjetikani Unia.Sar egzamplo, munro dad kerelas buki andi kultura. Ou sas horeografo, maj baro po ansamblyo, sajo khelelas thaj gilabalas naj numa Romane gilya thaj khelimata, tale khelenas thaj gilabanas i avrenge manushenge.Sar egzamplo, bulgariska, moldovijska gilya thaj tradicionalna khelimata.

Gadaya maj angle, pala phagimata Sovjetikani Unijaki, kerdilyape fundo, pasha sao savore kidinyayonas. Palo chaso, gadava lyas te parojel pe, thaj i chachimaski perspektiva arislyas amen. Sas but importantne procesurya andi Ukraina ano periodo demokratizaciako katar jepash thaj ji muntuimos le 90 -nge bersha. Atunce lyamas te akyaras ke si but aver instrumenturya sajenca dashtisaras te keras buki te parojel pe i situacia le Romengi».

Dyamo andi biphangli, libero Ukraina lene te piterdyon romane publikane thaj manushengi chachimaske organizaciji. On ajile importanto paso te kerel korkoro i reprezentacia o komuniteto. Gadala inicijativi lene te parojen gradualno o publikano imidjo le Romengo: katar le objekturya stereotipurengo pel aktivni reprezentanturya andal publikano trajo. Maj angle lene te ajen themeske inicijativi.

Thaj gadava si numa o ukrainako kotor andaj historia. Chaches, i diskriminacia Romengi sas i ande l diferentni thema la lumyake — katar i Vest Evropa zhi kaj Balkanurya. Andi mashkaruni Ispania le Romen thonas te mukhen, te bistren lengi chib, obicaji, thaj trajosko drom, zumajenas te keren pherdi asimilacija. Andi Rumenia, on sas andi robija maj but dekana panzj shelbersh — bikinenas len, lenas len sar robija andi familija, thaj denas len sar daro phuvasa. Ando Ungriko Them, katar o 18-to shelbersh, kerenas i politika pi thodini beshimata: le Romen ni denas te nikeren o phirado trajo, lenas lendar legi chachimata te utilizin peski chib, thaj lenas le chavoren andal lenge familiji thaj denas len ande l familiji sajen ni nikerenas phirado trajo, «trajinas po jekh than». Thaj ando Dujto Lumako Marimos, o nacistikano rezjimo mudardyas, pel diferentna ginajimata, katar 200 ji 500 mij rom.

Zjurnalistka thaj reperka Gilda-Nancy Horvat, saji arakhadili andi Avstria, si pinzjandi romani aktivistka andi Evropa. Oj si li advokatka pe komunitetoski chachimata thaj marelpe pala anti-rasizmo, kerdyas medijako projekto andaj chachi historija manushengi, thaj publicno nikerel pala la. Oj lyav te kerel peski muzikalna kariera pala godoya kana oj korkoro nakhadyas harasmento. Laki prima gilji, «Trushula, ” inkhlistyav telal o psevdonimo Nancy Black, sao kerdilyas sar ekspresia protestoski. Laki muzika phandel ande jekh i romani chib, moderno rep, thaj aktivizmo ando marimos diskriminacija thaj holyaki chibasa.

Katar kshel bersha persekucia aj discriminácia: sar prezervirime o Romano edentiteto

I o aktivisto pi manushengi chachimata o Juliano Kondur personalno nakhlyas diskriminacia thaj atitudo sao kerelas les maj tele anda pesko romano etniciteto. De atunche, ou lelas participacia ande l iventurya saje sas kerde te astaren i atencija pi gadaya puchimata.

«But vares phenav anda jekh egzamplo sao del pe andel yakha. Sas gadaya ando universiteto, andi Nacionalna Akademia katar le vazdeyrya ando Kyiv. Thaj kana sas jekh lekcia, jekh andal munre sikyarne phendyas mange ando but nasul drom: «Cigano, star ni ashunes man?» Ou dashtilas te phenel anda aver bukya, saje ni sas phangle temasa lekcijaki, me chaches ni ashundem les anda soste ou phenelas, tale i puchimata sas naj anda godoya.
Me dem munri reakcia, manglem les te na akharel man gadya. Ou manglyav man te inkhlyav ando klaso. Me gelem ko amaro dekano, phendem leske andaj situacia. O dekano manglav man te zjav thaj te mangav te ertil ma o sikyarno. Me ni manglem te jertil man. Me numa gelem, lem munre bukya. Pala gadaya, kana lene te zjyan le seminarurya, amen zumadyam te arakhas jekh chib. Thaj kana zjyalas amari komunikacia, ou dikhlyas so me kerav, saji buki si man.

Ando godova chaso me lemas te kerav munre jekhto aktivistikane pasurya. Amen khelasas ando fudbolo contra rasizmo, gadaya sas amen periodikani akcia. Ame kerasas skurto videourya andaj romengi historia, anda genocido, thaj andaj godoya ke trebul te na bisterdyol thaj te ajel translyacia gadaya informaciaki. O sikyarno akyardyav ke me dashtiv te nikerav pala ma korkoro, te kerav mange i protekcia. Thaj ou pushlyama star sas man gadsaji pozicia, star me ni tolerisarav gadaya. Munre klasake amala thaj aver manush saje sikyonas manca denas man saporto andi gadaya. Anda lengo saporto me simas bahtalo.

Maj angle, amen sas lachi relacia gadalesa sikyarnesa. Me gindiv ma, ou thodyas mange lashe balurya. Gadaya istoria si anda godoya, ke trebul te nikeres pala peste, te keres peske i protekcia. Kana tu akyares ke si tu zor te keres gadaya, atunche varekana gadaya dashtil te parojel manushesko gindo thaj te phenes leske te vakyarel star naj gadaya mishto».

O alav, sajesa o sikyarno akhardyas le Julianos Konduro si chaches ofenzivno ​​romane manushenge. Gadava termino sas utilizime ande l zakonurya saje phandenas Romengi chachimata, sar i ande l negativni stereotipurya. Ou kerdilyas konotacia pi socialna thaj kulturaki «deni maj tele kerimata».

«O alav «Cigan» arakhadilo andi nyamtcaski chib. «Cigoiner» — sas o alav, sao arakhadilo ando nyamtcosko societeto, naj ando romano. Les sas but negativno konteksto gadsao sar — aver, naj amaro. Ando jekh chaso ande l varesaje thema andal Rom gadava alav kerdilyas sar obichno alav, bi negativno konteksto. Varesajen Romen fal le but mishto, si le gordo te akharen pes «cigane» thaj anda pesko arakhadimos.

O alav «Rom», pi aver partya, si jekh andruno konstrukto or produkto la chibako. Gadaya si sar le Rom korkoro akharen pes. Ou sikajel sar amen dikhas amen korkoro andre ando komuniteto.

O termino «Rom» kerdilyas chaches politikano thaj orta ando politikano drom sar steitmento. Pala angluno Internacionalno Romano Kongreso ando 1971 bersh ando Londono, o termino «Rom» sas leno sar alav sao kidel saoren le Romen ando Evropako kontinento thaj andi Amerika.

Anda godoya, gadsao paradokso faktichno si ke varesajenge Romenge andi Ukraina si normalno te akharen pes «cigane». Man si ma pativ pi gadaya, tale le alajeste «cigan», sar man fal man, si les maj but negativna konotacija dekana le alajeste «Rom». Mange si maj komforto te utilizarav o alav «Rom», «Roma, le Rom», thaj «Romni» kana ame keras komunikacia zjuvlyanca. Tale gadaya si konsekvencia pala godoya sar le faktorurya avryal kerde influencia po manushengo korkoro-identiteto».

O Juliano Kondur mothol anda gadava paradokso thaj andaj naj jekh korkoro-identifikacia andral andi romano comuniteto, gadya si anda godoya ke but rom ages ni zjyanen mishto peski historija. Gadaya si pala godoya ke deshe bershenca ni phenenas anda Romano varvalimos or sas sikado ando drom, sao ni sas sikado orta, sar si . Anda gadaya dashtilas te kerdyol pe identitetoski kriza.

Te utilizis alav sajeste si negativna konotacia te des duma andal rom ande media or publicno shaj te ginelpe sar manifestacia la holyaki chibaki. Gadaya zuryarel le stereotipurya thaj kerel maj bugli i romofobia. Anda gadaya si importantno te utilizis o moderno termino «Rom», «Roma» ande l teksturya thaj ando arto. Le eksepcii shaj te ajen le manushenge gilya, legendurya or anava gadsaje sar o «Kyivo Akademikano Muzikalo thaj Dramatikano Ciganskiy Teatro Romanso».

«Gadava si o egzamplo kana le manush si gordo anda gadava alav thaj den ande leste pherdo aver senso. Thaj i gadaya si normalno. Gadaya si anda lengi korkoro-identifikacia, sar on dikhen pes. Me akyarav, ke gadaya dashtil te vazdel varesaji puchimata: aj star si gadya? Me gindiv ma ke gadaya si o legato kotar nakhlo chaso. O teatro sas kerdo inke ando Sovjetikano chaso, thaj o anav achilyas inke otsar».

Le aktivisturya pi manushengi chachimata kerde registracia ke kerdile maj tsine kazurya holyaki chibaki pel Rom dekana o starto katar pherdi-skala invazijako, gadsaje manifestaciji inke dashtin te malajen le manush ando interneto.

«Maj but vares gadaya dashtin te malajen ande l regionalni or lokalni media or ando interneto, socialni netvorkurya, media. I holyaki chib si chel maj but ande socialni netvorkurya. Si varesaje platformurya saje phagen le rekordurya: TikToko thaj Telegramo. Akana dashtis te arakhes, te malajes maj handre gadsaji informacia ando Facebuko, varekana ando Instagramo.

O Telegramo si maj but anda l varesaje maj but mishto organizuime informaciake kampanjii andal Rom, andel saje si but holyaki chib. Akanake on si but maj dur katar pesko chel maj baro piko, thaj gadaya ni dikhyolpe but, tale anglal i invazia chel maj but dikhli i holyaki chib sas oche».

«Holyake gruppe» gadya le manushengi chachimaski aktivisturya phenen pe l socialni mediji gruppe kaj astaren maj but i holyaki chib, keren la maj bugli andal rom. Varekana oche dashtin te ajen naj numa le insulturya, tale i direktno akharimos te ajel kerdi i violencia.

O menadzjmento gadalengo grupengo si varekana phanglo organizacienca saje kerenas atakurya pe Romane beshimaske thana anglal pherdi-skalaki invazia. Anti-romano phiraimos kerdyas i destabilizacia situaciaki ando them, so andi peski anti -ukrainaki propaganda utilizinas le rush, phenel o Juliano Kondur.

«Sas ekzamplurya, kana i Rusia utilizilas le anti-Romane sentimenturya thay anti-Romane atakurya te keren deskreditacia la Ukrainake. Gadaya sas may but dikhlino maj anglal dekana i invazia. Sas le incidentura ando jekhto bersh marimasko, thay ame kominikuisardyam len but inchet.

Ame akyardyam, ke i publikani komunikacia – gaadaya si so azjyukyardyol pe katar le publikane organizacii. Amen kerdyam analizo saore kazorengo ando separatno drom andel vsya detalyurya, kerdyamas kontakto ukrainako statoske autoriteturenca saje si ando risponsibiliteto».

Sar i chibaki kodifikacia thaj getimata po personalo kam azjutin te achel i romani chib andi Ukraina

O Maksimo Onoprienko, membro katar o Nacionalno Konsilo pi Televizia thaj Radio puchimata, i ou phenel andaj Rusiaki influencia pi buglimata la holyaki chibaki. I o Nationalno konsilo priil pala gadsaje kazurya.

«I Rusia kerel godoya, so kerlas bershentsa: deportacii, likhyarel le kulturi, zumajen te kerel le manushen bi edintiteto. Gadaya si i andal etnikane comuneturya thaj Ukraina. Ame das amari reakcia thaj kidas gadsaje kazurya. But gadsaje materialurya ame kidas keras lengo a analizo thaj bischaras amarenge partnyorurenge andaj Evropa. On trebun te dikhen ke nasulimos, sao si kerel I Rusia, si naj numa andaj Ukraina sar o stato, tale j andaj varesao sikaimos identetosko».

Andi Ukraina o zakono andaj “ Media» but buglyardyav o listo semnurengo, pel saje ni del pe te ajel I diskriminacia thaj holyaki chib. Nacionalno Konsilo pi Televizia thaj Radio puchimata sadijekh priil le media te nikerdyon pala gadala normi.

«Ame keras monitoringo po online than. Naj numa pi online -media sajende si registracia, tale i pe l kola, sajende naj i registracia. Zakono andaj media ni del amen zor te keras andi pherdi zor amari reakcia pe l online – media sajen naj i registracia. Maj but ame keras buki ando formato kana das amari reakcia kana zjeluinpe thaj den amen dadaya informacia, ke ni kam dashtis te priis palo saoro online than. Tale dashtin te ajen utilizime le sankcii pe online -media sajende naj i registracia i varekana on dashtin te ajen maj zurale dakana pe l online -media sajende si i registracia».

O Zakono «Andaj Media» kerel diferencija mashkar separatno responsibiliteto: i buglimata la holyaki chibaki — si but pharo phagimos, thaj iniciacia te ajel i diskriminacia – gadaya si klasifikacia sar signifikantno phagimos.

« Sigurno, si diferentne sistemi saje nakezjin diferentne tipurya medijengi. Palo pharo phagimos — thon but bare shtrafurya, pashe 25% pa licenziyaki kidenimata thaj varesaje desha pi minimalna pokinimata pala buki medijenge sajende si registracia. Thaj inke si posibiliteto, kana si but sistematikane kazurya, te len detod i licenzia thaj te phandadyol i registracia.

Anda signifikantno phagimos, andel cifri si maj tsine shtrafurya, tale i oche si posibiliteto te keren sankcii thaj te phandaen i registracia thaj licencia ando kazo kana maladyon sistematikane kazurya».

Sar phenel o Maksimo Onoprienko, le oficijalni ukrainake media maj but priin pala godoya te na ajen phende le alava, saje dashtin te sikajen i holyaki chib. Numa, gadsaje kazurya dashtin inke te kerdyon pe l platformurya pel saje si akceso saorende thaj ande online media.

«I stereotipizacia dashtil te ajel ande media thay socialni netvorkurya Sar egzamplo, kana len te utilizin komparacie saje si nasul ando romano komuniteto, kana phenen ke on si le «bi edukacia, naj sikade, chore» Si generalizuime deklaracii andaj «si le gancho, on naj pherde peske kerimasa, or ni arisel len intelektualno posibiliteto». Dashtin te arakhadyon le deklaracii andal Romane familiji but chavorenca, ke «le Rom zjyanen numa te den arakhadimos chaorenge».

Gadsaji stereotipizacia kerdyol pe, tale oj aschel maj handre thaj handre. Palal godoya kana o zakono andal medija dyav andi zor ando 2023 bersh, amen sas numa duj kazurya kana kerdyam registracia po semno holyaki chibaki ando kontento po Youtubo thaj dyamas amari reakcia.

Ame manglyam i platforma te phandajel gadava kontento. Me inke kam phenav, ke ame, sar Nacionalno Konsilo, ni keras influencia pi lengi muntuisardi decizia. Naj gadsao legislativno instrumento. Ame shaj te keras apelacia, numa i decizia achel pala lende. «Ame keras kontakto le avtorenca pe gadala kanalurya, pel saje sas thodino o kontento, mangimasa te keren i moderacia thaj te keren so trebul te na ajen maj but angle gadsaje kazurya. Tale nashtiv te phenav ke pe gadsaje kazurya si bari registracia generalno i ande l regionurya».

O Nacionalno Konsilo, ando jekh than le reprezanturenca katar le etnikane komuniteturya, kerel edukaciake eventurya thaj sikajel sar te pinzjanel pe i diskriminaciaki chiib.

«Pala godoja kana dyav andi zor o zakono andaj media, ame kidyamas le publikane organizacii thaj e themeske institucii. Kidyamas len anda puchimata andaj holyaki chib pe diferentni etnikane komunitetirya: Evreyurya, Krimsko Tatarurya, Rom, i aver.

Sas amenge importantno te ashunas direktno katar reprezentanturya anda romano komuniteto thaj organizacii saje ekspresii keren lenge insulto, bi godola anda saje ame dyamo zjyanas. So dashtil te sikadyol pe ande gadala leksikane formi saje len pe lenge identitetostar.

Pi baza e rezultaturengi pala godoya kana dyamas duma, amen kerdyam kriterii sajen si i relacia te arakhadyol i holyaki chib, saje ame utilizaras ando monitoringo thaj ando supervizoriyaki buki. Ame formisardyam le rekomendacii medienge sar te utilizin orta, chaches varesaje leksikane ekspresii.

Kana baryol online media thaj socialno netvorkingo, zjyal i gorba naj numa andal alava, tale i andal risuimata, patreturya, ilustracii. Kana keras monitoringo, ame las sama po konteksto thaj o cilyo pi buglyarimata pel varesaje ekspresii thaj imagi».

O Nacionalno Konsilo kerel kooperacia Evropako Konsilosa te kerel pes jekh universalna metodologia pala monitoringo pi holyaki chib ande media, ande saji kam ajen, ande partikularno, klaro markerurya romafobiake thaj holyake chibaki pel Rom, phenel o Maksimo Onoprienko, membro katar o Nacionalno Konsilo pi Televizia thaj Radio puchimata. Gadsaji metodologia trebul te ajel universalna te dashtil te ajel utilizime andi Ukraina thaj andi Evropa.

Le romane zjuvlya nikeren le tradicii thaj ando godova chaso marenpe pala pesko glaso ando societeto

I situacia anda diskriminaciako atitudo pel Rom andi Ukraina paso palo paso parojel pe naisarindoj la zorake katar publikane organizacii, them thaj mashkarthemeske partnyorurya. Gadaya kerdyol maj ushoro te keres ke si o fakto ke le Rom maj aktivno len te ajen ando komunitetosko trajo, ande volontyorski thaj manushenge chachimaske inicijativi. Maj but, katar o chaso kana kerdilyas i pherdi-skalaki invazia, but Rom gele te marenpe ande Defenciake Zor. Phenel o Juliano Kondur, romano aktivisto pi manushengi chachimata, eksperto andi mashkarthemeski chachimata thaj chachimata minoriteturengi.

«Akanake o narativo anda l Rom ando amaro societeto parojel pe, te ajen lene andi ginajimata marimaske realii thaj ke Romane publikune organizacii si le maj aktivni te den saporto manushenge sajen ou trebul maj but. Specialna rola si le Romen, saje si ando marimos palaj Ukraina, keren lake protekcia. Ji akanake, gadava inke naj organizuime komuniteto veteranurengo, tale on kerde but bari influencia sar dikhen le Romen ando amaro societeto thaj avryal.

Anda godoya kerdjol positivna parojemata, tale ni kamas te las ando gindo ke vsya si te parojel pe akanake. Sar egzamplo, shaj te dikhas le thema andaj i purani Jugoslavia, kaj le Rom kerenas protekcia themeski kana sas o marimos. Pala marimos, lene te dihken le Romen pale sar sas maj angle, risajili i dikhimata pel Rom saji sas denti.

Akana, ame phenas but andaj kontribucia le Romengi andi defencia la Ukrainaki. Amen zumavas te sikavas gadala historii te zurayol thaj te ajel dihklo gadava narativo. Trebul ou te na hasayol ando informaciaki kimpo, ando savo si but vares pherdimata maj but negativne egzamplurenca dekana pozitìvni».

Numa, ando amaro societeto inke si but sosa te keres buki, naj numa ande media thaj publikano than. Maksimo Onoprienko, membro katar o Nacionalno Konsilo pi Televizia thaj Radio puchimata, kerel akcento pi godoya ke si importantno te ajel schudini i holyaki chib katar sakogesesko trajo ando samasko drom.

«O responsibiliteto pi buglyarimata la holyaki chibaki amzol naj numa pel media, thaj i pi auditoria. Si but importantno te konsumisares o kontento ando responsibiletosko drom. Oficialni Ukrainake medija praktichno ni mukhen o semno holyaki chibaki andi peski buki. Maj but, i holyaki chib buglyayol ande l socialni netvorkurya thaj ande platformi, pel saje si saorende generalno utilizimos.

Pi auditoria anzol o responsibiliteto sar oj konsumil gadava kontento, lesko buglyarimos. Maj mishto trebul te ajen utilizime i zjanglimata sajate si verifikacia, te utilizin le oficialni Ukrainake medija, thaj te na buglyaren i holyaki chib, ke anda gadaya i tu shaj te azjutis te baryol i diskriminacia.

Le medija trebun te gorbin, te den i informacia ando responsibiletosko drom, thaj i auditoria trebul te konsumil ando responsibilitetisko drom».

I holyaki chib — gadaya naj liberimos alajesko. Gadaya si maritor, sao astarel le konflikturya thaj phagel o pakyaimos mashkar manush. Thaj inke kerel maj mishto le dushmajenge avryal. O responsibiliteto saorengo anzol andi godoya te ajel i Ukraina chaches o societeto kaj si egaliteto, pativ, thaj akyarimata yekj avres, kaj naj than la diskriminaciake thaj prejudicio te ajel. Maj but ashunen anda gadaya ande podkasturya saje dyamo si thaj ande godola saje kam ajen maj angle ando jekh projekto katar Publikano Radio thaj Radio «Chiriklo» ando etero, po sajto, thaj pe l podkasturengi platformi.

Подкаст створено за фінансової підтримки Європейського Союзу та Ради Європи. Його зміст є виключною відповідальністю авторів. Погляди, висловлені в цьому подкасті, жодним чином не можуть тлумачитися як такі, що відображають офіційну думку Європейського Союзу чи Ради Європи.