Gadja ashundel pes jekh Rromano proverbo: «Sikjo avrestar gogi, taj kiri na hasar»

Keren tumenge imagina sar ashunelpe o dźazo andi Transkarpatìa, numa na Amerikansko, a Romano. Gadya, o jazzo, sao arakhadilo ande romane familji, gilabadelas saksofonosa, akordeonosa haj dobensa. Haj akana thon inke suemos lulugyantsa. Godova si romano suemos: vibrantno haj ni si lo prosto. Si kombinuime fuste pel raslishni colorurya. Gadaja si i Rromani kultura, sai pi jekh partjya, lelas manuśenqe obichai, thaj pe aver partya — kerdyolas jekh kotor katar bari majoritarna cultura.

E Romani kultura andi Ukraina sili lungi, yakhali haj unikalna. Oj sas barjardi katar generacija manushengi, sajen o societeto but ni dikhelas, haj i kana on sas ando tsentro scenako. Haj sajekh akana le Rom dashtin te thon vareso specialo lengo andi forma e artoski. Anda gadajya phenel i kandidatka andi istorichni nauki, specialistka katar romane studiye, kulturako menadzer, bari redaktorka andi media «Poglyad» Natalia Zinevych.

«Sar egzamplo, romansi. Le avtora gadalen romansuren sas profesionalne kompoziturya thaj poeturya, thaj atunche le Rom dashtinas te thon lengi melodia thaj talano sar performànto.Nais gadalesqe, le romansurya sas ando mangimos, le manush ajenas te ashunen le. Na sas numaj jekh moda, numaj jekh pasia, saji chaches trajisajili ji ko starto 20-to shelbershesko»

Romani gili — «Kaj o bērgy»

E romani chib si jek anda le maj unikatni chiba andi Evropa. Oj arakhadili kotar i Nordutni India. Haj godoja kerel la jekh chib andi Evropa saji perel andi indo-aricko brancha. I romani chib lyav alava andal desh chiba: katar e persikani, grekikani thaj armenikani chib ji ka rumunska, ungrikani thaj slavikani chiba. Gadaja si zjundi memoria pal Romengo phirimos pe kontinenturya ande shelbersha. Oj achelas ande gilya thaj ando folkloro, numa pal dekadni bersha i ideja buglyardyolas ande akademikane thaj politikane krugurya, ke i romani shib, nas sar jekh nay-phangli shib.

«Varekon gindin ke le Romen naj len lengi chib. J si te ael akana te keres jekh rodimos, kam ael varesao procento mashkar ukraintsi saje pakyan ke le Romen naj len lengi chib, numa ke den duma pi pherdo slengo or sar pi miksarimos andal diferentni chiba. Chaches godoja naj gadya. But chaso le Rom nashtinas te kodifikitsaren i chib andaj godoja ke nas len lengi tsara.

I kodifikatsia kerdilyape numaj ande 20 -to bersha andi Sovjetikani Unia, katar prinzjando ukrainsko lingvisto – Oleksij Barannikov, sao sas pinzjando indologisto, akademiko andi Sovjetikani Unia. Ji varesao stepene, ov naisarelas le Romenge ke kerdilyav but prinzjando andi lumyaki nauka. Korkoro o Barannikov si kotar Cherkassy haj trajisailo pashe Romani komuna kana sas chavoro, haj i sikilyav lengi chib. Pala godoja ov gelyav haj sikilyav orientalne studije haj diferentni chiba ando Universiteto St. Volodymyr.

Kana ailyav o angluno lumako marimos sas evakuime o universiteto. Les sas le shansi te djal ande ekspedicie pi teritoria andi akanutno Belgorod haj Voronezj, kaj ov rodelas le dialekturya le Romenqe. O Oleksiy Barannikov araklyas ke kothe ​trajin ukrainski Rom, saje gorbin sa ekh felo dialekto so ov ashundyas ando Cherkaskiy regiono, thaj godola Roma gakyaren ukrainitska chib. Ukrainake Roma trajinas ande Ukrainski gava».

Ande kadala unkrainski gava romane familije garajenas Romany chib haj ukrainska kultura. Kova unikalno fenomeno sas sar baro surpriso po roditoro- Oleksiy Barannikov. Maj palal, ov sas andi bukyaki grupa pi kodifikatsia pi Romani chib, ando chaso akhardo sar Sovjetikani zor. O fundamento pi kodifikatsiaki buki, sar i baza sas o dialekto le Romengo andaj Rusia, numa o dialekto le Romengo andaj Ukraina sas maj varvalo thaj maj buglo.

«Oleksij Barannikov kerdyas jekh diksionaro thaj i gramatika. Chaches, i gramatika sas kerdi pi baza dialektoski katar ukrainiski Rom. Kana o Oleksij Barannikov dyav duma le Agatangelosa Krymsky, ov phendyas leske gadya: manusha phenen ke naj detot chache Ukraintsi, tale kana si Ukrainski Rom, atunche si 100% — Ukranici. On si le naj numa pi godola teritorie save sas katar o Ukrainsko SSR, thaj o halo beshimasko le Ukrainengo sas but maj buglo. Thaj godoya ke granice sas kerde averfelo, si numaj istorichno incidento.

E lingvistikane studie sikade gоdoya. Nashtin te aen refuzisarde akanake. Gadaya si seriozno argumento palo konteksto beshimasko pi varesaje teritorije amenge haj Romenge. Pale, kana ame risavas ko stereotipo ke le Roma si phirade manusha, sar valval, len naj lengi tsara haj phuv, lenge naj phares te parojen thana, atunche gadava na si gadja. Te shaj te formilpe jekh grupa pel lako lichno dialekto, voj trebul te trajil pashe gadala manush, sajenca ande but shelbersha kerelpe o interkulturno dialogo haj jekh pi avreste influence.

Amen si ame but raslichni grupi po etnoso Romengo pi Ukrainskai phuv. I kompleksna istoria katar diferentne regionurya andi tsara oglisardyol andi Romani kultura. But andal aver tser roditorya aven amende te sikjon gadala fenomena».

Читайте також: Крізь століття гонінь та дискримінацій: як збереглась ромська ідентичність

Ando 20-to shelbersh, le roma inke kerde peski djazz tradicija, jekh improvizacijaki, bazirimi pi jekh kombincija katar ekh lungo muzikalno akyarimos haj libero duho katar phiraimos. Katar o Django Reinhardt andaj Frantsia ji kaj muzikanturya andaj Transkarpatia, o Romano jazz kerdilyav naj sar numaj ekh stilyo, tale glaso, drom te phenen anda peste andi lumya saji but vares ignorisardas len. Gadaya phenel andaj ekh: j ande phare istorichni konditsie, le Roma naj numa garajenas peski kultura, tale j kerenas neji, influencijaki, inovativna, saji mukhljav semno ando lumjako arto, phenel i Natalia Zinevych.

«Romani kultura si jekh kotor kulturako katar amari kultura.Andi Ukraina thaj Evropa — 100%. Maj angle si maj phares, kana dav duma le Amerikane, Turkikane thaj Azijake Romane roditorentsa, i oche si but interesantne bukja. Ekh buki ke naj amen operativna
memorija thaj resurse te priisaras pi godova fremo ando buglo drom. Sar egzamplo, te las varesae fenomeni kulturake, i influencia Romengi po jazzo haj pank haj varesaje muzikalni trendura si but bare.

Godoja kerdilyas pe naj ande varesaje themi, saje si dur, tale j i andi Ukraina. Romano jazzo andi Transkarpatia kerdilyape praktichno sa ande k than kana i o lumyako Romano jazzo. Ov inke si i ages. Si zjalya ke na keren maj but festivalyurya anda marimos. „Pap-Jazz-Fest“ si unikalno fenomeno. Varesaje jazz roditori kam konformin, kiki de lacho si lumyako jazz andi Ukraina».

Haj gadya ashundyolpe o romano pank, sao arakhadilo anda simbiozo katar diferentni muzikalni trendura. I grupa Gogol Bordello kerdyas o zhanro gypsy or Romano pank. O Gogol Bordello, kerdo ando New Yorko ando 1999 bersh, Rom andaj Ukraina Yevgeny Guts kerdyav la, i grupa kerdilyas sar simbolo pi gadava stilyo. Gadaya grupa si ji kiki pinzjandi, ke oj sas pi jekh scena la Madonasa.

La grupake memburya aktivno den saporto Ukrainake, si le kontra Rusisko teroro thaj o kolonializmo. I grupa del perfomanso ande pro-Ukrainake akcie, kerdyav but gilja andi kolaboracia la Ukrainake thaj lumjake stelentsa. Azjutil le defensiaki zor.

I romani muzika thaj kultura sas aktivno pale gindi ando aver drom ando kino, phenel i Natalia Zinevych, specialistka anda l romane studije. Gadaja but dikhyolas pe po egzamplo ande godisaje filmurya sar «Romni Aza» thaj «Budulay». Duj filmurya inkhliste ande 80-to bersha, on naj bi efekto katar pesko chaso, ande lende inke aschen varesaje romantizime taj simplifikane ideje ando Romano trajo. Numaj, gadala filmurya kerdile sar importantne pasurya ando paroemos visiyako: ekhto vares on dene chachimata te ashundyon ando ekto plano Rromani muzika, kostumo, drom sar vakyares.

«Andi Sovjetikani Unia, o kino sas but zuralo instrumento ando sao i Romani tema perlas ando varesao ideologikano kimpo dikhimasko. Arakhadile varesaje produkturya, save maj angle aschenas ande manushenge memoria, ke sikajenas dukhado punkto or emocija. «Budulai» ando pesko chaso sas bestseller. Gadaya si socialna drama saji sas pashe naj numa le Rromenqe. Tale le Romenge ov kerdilyas importanto femonemo, ke te dikhes peske manushen po ekrano naj numa ande epizodikane rolje haj ande varesajI khelimata, sas andi varesaji mesura emancipaciaki eksperienca.

«Romni Aza» si filmo- gindimos katar i ukrainaki klasika, tale akharimasa naj numa aktoren saje sas andaj Romani kultura. Gadaja si fenomeno bi-precedento. O filmo sas kerdo po than, ando Podillia. Andi maj bari murshikani rola sas o Igor Krykunov. Maj angle ou phendyas ke le familiji ajenas saore kana kerenas filmo: katar chel maj tsine zhi chel maj bare. Saori i masovka sas rom.

Te las ando ginajimos ke maj but anda lende sas maj bare manusha, on nikerenas andi gogi pesko periodo trajosko kana on inke sas chaore ando phirado trajo. Ando godova chaso, on trajinas sar Sovjetikane manusha ande kvartiri, anda godoya len sas nostalgiya pala phirado liberimos. Kana on ajile po than kaj te keren filmo, ando godova periodo on dashtinas legalno te gilaban saore lenge gilja»

«Tale kana ashunen i ukrainska chib, kam ashunen ke pi late nas kerdi lachi translatsia, sa gadya si i pala Romani chib. Oche, pate, kana sas o chaso tsenzurako, kerenas buki oche varesaje eksperturya andaj Moskva. Sar egzàmplo, le Romen sikajenas sar sajen but chajlyolas o kham. Tale on si kristiane, thaj maj but manusha zjanen anda gadaya. Shaj on sikajenas le Romen saje ni pakjanas ando jekh Del, sajen sas naj chache ritualurya te keren maj tsini i rola pi kristianska religia. Sovietikano manush ni trebulas te ajel religiozno, tale te chajlyol les o kham, i gadaya priiipe sar khelimos. Sas godisao markero imperializmosko, kana djamo si kerdo produkto, ando sao si le glasurya andaj ukrainska thaj Romani kultura, nakhelas inke cenzura o Sovjetikano manush sao ajilyau, te dashtil te dikhel les».

Thaj anglal o inkhlimos gadalengo filmengo, ando periodo Sovjetikane-Indiake amalimos, maj but kotar e 1950-to bersha ji 1980-to bersha, ando USSR nakhlyas kulturno baryarimos po Indiako kino. Indiake khelimos sas thodino but ande shkoli, kulturake palaturya thaj filharmoniji. Interesno, ke maj bare manush pi scena saje khelenas gadaja sas le Rom. Gadava fakto mothol ando paradokso katar Sovjetikano drom: ando o than po suporto pe pesko etnikano diversiteto, o them mukhelas le Romen te ajen dikhle ande l aver image.
Numaj i konekcia mashkar gadala duj kulture sikadyape te ajel but maj zorali.

«Le Roma arakhle lengi nisha ande saji on premisarde shansi legalno te roden haj publichno te sikajen i kultura lenge baren daden, tale korkoro le Rom ni zjanenas ke on si le andaj India ji periodo pala marimos. On sas sigurime ke on ajile anda Egipto. Numa le lingvisturya kerde investigatsia, tale ke on ni sas Rom, gadaya informatsia ariselas len kotor palo kotor.

Ukrainsko-romani poetistka Rani Romani ando filmo „Efta bahtale historii andal Romane zjuvlya“ phendjas ke kana oj sas chaori ando Kyiv piterdo konoteatro dikhlyas jekh Indiako filmo. Sas lake chudno kana ashundyas peska daki chib ando filmo. Laki familia nashtilas te akyarel sostar andi India den duma pi godoya chib sar on, j on lene te keren telefono andi Moskva, ando teatro „Romen“.

Gadava teatro sasa kerdo ande bersha kana sas indigenizatsija. Ando gadava chaso i romani chib sas studirimi thaj kodifirimi. Sikadile le anglune poetura, sikyarne, saje denas zor te ajel translime i sovjetikani propaganda pi Romani chib. Pala godoya len astarenas, on sas marginalizime, partya anda lende sas represime, haj i Romani chib sas prinzjandi sar bi- perspektivna chib ando 1938 bersh. Katar godova chaso ji hasarimos Sovjetikano periodosko, nich k jekh kniga na sas inkhlisti pi rromani chib».

Gadya, i historia haj i kultura le Romengi si but diverzivna haj interesna. Oj aschelas ande familije thaj sas deni le le chavorenge katar generacia andi generacia. Numaj i ideja ando trajimos thaj obichaji katar romane familiji sas but vares ande stereotipurya haj
generalizatsija.

Читайте також: «З двома коренями в серці, але з одним домом»: як живуть українські болгари

Kontrari e but mifurya, majoriteto anda l Roma ni phiren, tale trajin ande beshimaske thana. Le obichaji aj sakogesesko trajo (sar i le dialekturya la chibake) si diferentne j zavisi kaj trajil ekh or aver grupa. Varesaje beshimata si maj konservativni thaj trajin ande traditsionalne regule, aver, kontra, si te parojen pes thaj kerdyon maj moderno. Numaj si ekh ande than harakteristiki saje kiden le manushen. Kadala si i pativ le maj barenge, bari valuatsia familijaki, thaj o hospitaliteto. Phenel i Valentyna Zolotarenko, romani mediatorka kotar o Internacionalno Blagodiyno Zjuvlikano Fondo «Chiricli», saji aktivno sas ando barjarimos po Romano Zjuvlikano phirimos andi Ukraina.

I Valentyna si katar i romani etnikani grupa Servi. Oj ajilyav po intervju andi shukar basmava. Gadava elemento katar o tradicionalno kostyumo naj les aver anav, oj numa ingerel simvolikano znachenje.

«Sar ensurime zjuvli me trebul te phiravav i basmava, numa zjastar hanre akana andal gadala stereotipurya. Me sim ando maj moderno drom pi gadaja thaj miri familija primil gadaya. Tale kana j si godisaje shansi, me lav pe mande romano kostyumo thaj akyarav man aver felo.

I traditsia te phirajes i basmava si j andi Ukraina: ensurime zjuvli phandel pesko shero pala ensurimos. Amen si amen but diferentni etnikane grupe. But Roma saje trajin pi varesaji teritorija or si le pashe komunikatsia manushentsa, saje si pasha lende, djyan po semno ande traditsii jekh avrengo»

Le murshende ande tradicionalni romane familiji si le maj bari rola. On len kyayale decizie, si len responsibiliteto po materijalno saporto familijako. Gadisao patriarhalno modelo si pala lende ando obichajno zakono haj si saportime katar maj bare generacije sar kotor la kulturako varvalimos.

«Gadya kerdilyape ando historichno drom ke o Rom si lo maj baro andi familija. Pe leste si o responsibilo pala j familija thaj pala saori puchimata saji vazdel pe ande late. Ame sikavas le chaoren te len pe peste o responsibiliteto kana on si le inke tsine, baryaras gadaya zjanglimata andi familija taj ando societeto. Numa, sigurno, ame handre na keras len maj mintyasa gadalasa».

O chaso parojel sar i tradicie thaj i relacie andi familija. Numa diferentsia maśkar o barjarimos le chajengo thaj e chejan si inke akyardo ando gadavo drom.

«I lumya ni achel pi jekh than, vsya djyal angle. Ande tradicionalni familije, kaj le Roma trajin maj kompaktno, oche si maj bari diferentsia ando barjarimos mashkar cheja thaj e chaje. I tendenca si ke le chejan keren maj but khereske. But phares si le dadenqe te len decizia te mukhen te phiren le cheja te sikyon taj te inhlen ando kher. On daran khanch te na kerdyol pe lasa. Gadya oj anda pesko kher djyal ando kher lake Romesko, te nakhajen la andal jekh vasta ande aver

Pi baht, i gadaya parojel pe. Le cheja si naturalno gogyalya, dashtin te adaptuin pe ando trajo. Le zjuvlya ande phare situacie maj sigo arakhen posibiliteto te azjutin i familija, te keren loje or nakhen varesaji phari problema.

Edukacia si amaro dukhado puchimos, ke naj savore phiren andi shkoala, varekon mukhen la but maj rapido. Numa amare chavore si chases but gogyale, te des le shansi te ajel len i edukacia, gadaya ajelas but mishto»

Читайте також: Турки-месхетинці: народ, який пережив дві депортації й оселився в Україні

Tale but terni meritimata si praktirime ande varesaje romane komunitetura katar tradicionalno trajosko stilyo. Te meritinpe ande 14–17 bersha varekana dikhyolpe sar norma thaj kotor la kulturaki tradicia. Godisaji praktika si phangli la strukturasa andi historia thaj mukhimasa katar le familije, numaj ande jekh chaso kerdyol pe grizje andaj partya manushengi sae si chachimaski aktivisturya anda phagimos chachimasko le chaorengo, partikularno le chejango.

«Ande saore grupe gadaya kerdyol pe pe ando pesko drom, andel saore dashtin te ajen insurime kana si but terne. Amare cheja baryon but rapido. Sostar on insurin anglal le chajen? Terne chaje, kana on den ando baro trajo, dashtin te peren andi nasul influensia thaj ande nasul kompanija. Le dada thaj e deja gindin pe ke on keren but lachi buki kana insurin lenge chavoren maj anglal. Palal jekh chaso pala bijav, le chavore trajin lenge dadentsa te maj baryon taj te sikyon ke lende si le peski aver familija.

Sigurno, ni trebul te les le chavorendar lengo chavorimos. Trebul te das len shans te ajel le i edukacia, te len profesia, thaj pala godoya te keren familija. Phares si te parojes gadaya sa ande jekh chaso, numa inchet parojel pe i situatsia. Na saore terne chave si getime te ensurin pe kana si les 16 bersh, sar i naj saore cheja. Ame keras buki dadentsa thaj chavorentsa, sikavas lenge amare egzàmplosa ke trubul anglal te ajes jekh individo, thaj pala godoya te keres jekh famìlia».

But terno insurimos phagel i EN konvencia pe chavorenge chachimata. I Ukraina thodyav peski signatura pi gadaya konvencia. E minimalno bersha te ensurin pe andi Ukraina thode ando zakono j si 18 bersh. Numaj, pi praktika, varesaje komunitetura maj dur keren tradicionalo or «naj-oficialno» bijav bi registratsia. Phares si te keres o monitoringo pe gadala protsessi, ke varesajen Romen naj len dokumenturya.

Romane aktivisturya thaj le manush saje keren i protektsia la chachimaki keren buki thaj vazden i zjanglimata ande komunitetura, azjutin te ajel o akceso pi edukacija, thaj te den saporto ternenge te alosaren o drom. Tale te arises o signifikantno pharojimos, trebul pe te ajel jekh kompleksna strategiya, andi saji kam ajen programi pi edukatsia, ekonomikano saporto, thay parojelpe i publikani percepcja andaj rola le zjuvlyangi thay murshengi ande romane komuniteturya.

Читайте також: Гагаузи в Україні: історія, побут, мова і «Заповіт» Шевченка гагаузькою

I maj terni generacija Romengi majbut ande forura, paso palo paso pale gindinpe andal tradicionalni kulturake norme. Maj but dashtin te dikhen miksardo bijav, thaj barimos pi zjuvljikani participacia ando publikano trajo. Numaj, i stigmatizatsia katar o societeto, chorimos, thaj tsini edukatsia varekana thon zoraza romane familii te nikeren lengo tradicionalno trajosko drom sar protektsiya katar eksterno presia thaj diskriminatsija. Anda gadaya socijalne kondicije j ajen simplikane or stereotipne ideje andal Rromane zjuvlya, partikularno o imidjo pe Romane zjuvlya sar drabarnya. Gadisao imidjo kerdilyas ande nakhle shelbersha.

«Le Rom sadijekh sas ando kontakto la naturasa, khamesa, charyantsa. Godoya sas misteria avrenge. Anda peski trajoski eksperienca, sastiarenas pes chyaryantsa, thonas plantain pi bala, thaj kerenas tinkture te na dukhal o ilo. Manusha si surprizime or alarmirime anda godoya kana si voischi bi prinzjando.

Le manusha sajen si naj zorali psihika, kana si len problemura, kamen varesao saporto. Le Roma si naturalno lache psihologura, on sanes dashtiin te akyaren avren. Kana trebul pe, on dashtin te den lacho chacho gindo. Kana le manushke nasul, trebul maj anglal te ajel ashundi. Ame akana akyaras gadaya, thaj anglal ame gindisailyam ke gadaya varesar
keerdyol pe ando magikano drom.

Kana o manush del duma anda peski problema ando glaso, atunche ou korkoro arakhel o responso te lacharel i situatsia. Thaj sar sas maj palpale: Romni ashunelas manushes, delas les saporto, delas gindo te zjal ande khengeri thaj te chitil molitve. Thaj o manush varesar dashtilas te risarel peski problema. Ta maj anglal gadaya sas avantazo le romengo, ages si ando interneto but diferentni drabarnya, tarologurya. Nashtis te pakyas saorenge. Numa me ne schudav godoya ke o manush dashtil te akyarel vareso, te avel les andral akyarimos. Nashtis te phenes ke saore si huhamne».

Katar kshel bersha persekucia aj discriminácia: sar prezervirime o Romano edentiteto

So si chaches le Romen so jekhisarel len, thaj na zavisi kaj on trajin, si o hospitaliteto thaj len chajlyol len te den but le manushen saje ajen lende.

Le Rom si tradicionalno but lache bare ando kher, thaj le mesyalya lende naj numa hamos, tale importantno kotor kulturako thaj sikajimos po pativ le manushenge saje aile. Pe l mesyala thodini but hamata, but masesa. Le romen but chajlyol hamos anda mas, o hamos trebul te ajel but thulo thaj sitno.

«Maj importantno si ke vsya trebul te ajel nutritivno thaj te ajel vsya but. Amende ni pinzjandel pe dietaki kuhnja. J kana i trubul manusheske godisao hamos, si but pharo te keres gadya. Le Romen but chajlyol len kana ajen lende le manush, anda godoya on
keren hamos naj numaj pi lengi familija, taj i pi avren, ke dashtil varekon te ajel. Ame naj but vares keras termino po telefono te avas varekaste. Kana o manush nakhelas, thaj sas pasha leske nyamurya, amala, ou dashtil te zvonil ando udar. Trebul te pitres o udar, te thos pi mesyal ta te primis ando chel maj lacho drom».

Varesajende romende andi Ukraina si len interesna tradicia kana si i Patragi. On peken but ucho patragyako manro (pashtya), thaj inke keren konkurso te dikhen kaste si maj ucho patragyako manro (pashtya).

«Le Rom but pakjan ando Del thaj but nikerdyon gadalatar. On si Devleske manusha, anda godoya keren o baro svenko kana si i Patragi thaj o Krechuno. Nashtil te ajel o svenko bi gilja thaj khelimos. Amenge trubul te ajel bahtalo o svenko.

But importantno si te pekhes o Patragyako mandro (pashtya) khere. Sar ni ajelas phares, trebul te keres vsya orta ando maj lasho drom. Le manush dashtin but chaso te kiden loje pi gadaya. Trebul te pekes shukar, shukar manro, te thos but vsya ande leste. Kana o aluato perel gadaya si nasul znako. Le Rom zurales daran anda godoya. Te ajel i pashtya (Patragyako manro) uchi, keren spetsialna soba. Gadisao manro le Romende dashtil te arisel ji jepash metro».

Thaj le Rom dikhen o borsho sar lengo traditsionalno hamos. Ou silo aver felo dekana obichni, ando Romano borsho trebul te ajel but tipurya maseske.

«Le Romenge o borsho si sar kulto. Numa amende si gadisao borsho ando sao si trin tipurya maseske. I roj naj ke ni kam dashtil te beshel ando borsho, nich ni kam dashtis te thos la oche. Vsya kam del gusto: o shah kam ajel krispime, le kartafe kam ajen chinde ande bare kotora, thaj inke kam peken turte»

Читайте також: Караїми: народ, що всюди створює «маленький Крим»

SO AKANA

Da, i Romani kultura si kotor kotar o ukrainski kulturako varvalimos, thaj obratno. Le Ukraintsi thaj Roma si ekhisarde naj numaj katar historija trajoski pasha manush saje train pashe, tale j historia andaj opresia thaj eksekutsia but shelbershengi. ando Sovjetikano chaso, i Romani kultura sas supresime ando sistematichno drom, thaj akana i Rusia — saji si naslednitsa kotar o USSR – pale phagel Romane beshimaske thana andi bi-phangli Ukraina. Godola beshimaske thana, ande sajengo folkloro achenas j unikalne egzamplurya katar o Ukrainako folkloro, phenel i Nataliya Zinevich.

«O regiono Izyum si les baro kerimos pala rodimos, tale leski kultura sas fakticho saori hasardi andaj Rusia. Oche trajilas Romani komuniteta, saji sas skriime ande dokumenturya ji kotar Kozatskij chaso: de 300 bersh, sa godola familije, sa godolentsa anajentsa. Akanake, but zjalya, on si le schudine pi saori i lumya. Saore zjanenas so kerenas le Rush ando Izyumo. Ukrainaki thaj Romani kulture ande Slobozhanshchyna ando saoro ges likhyardol».

Ande pasho fronto thana thaj liberime regionurya, si skriime kazurya ando likhyarimos ande moderne Romane beshimaske thana palo impushkimos, deportacie, or detod saoro hasarimos kheresko. Maj but informacia sar o pherdo-shkalako invazimos kerdyav influensia pe romane komuniteturya thay kultura, ashunen ande vipuski saje kam ajen maj angle ande jekhthanesko projekto katar o Publikano Radio thay Radio «Chiriklo». Thaj gadaya si anda amende.

Подкаст створено за фінансової підтримки Європейського Союзу та Ради Європи. Його зміст є виключною відповідальністю авторів. Погляди, висловлені в цьому подкасті, жодним чином не можуть тлумачитися як такі, що відображають офіційну думку Європейського Союзу чи Ради Європи.